Φωνολογικές και Αρθρωτικές διαταραχές ονομάζουμε εκείνες τις διαταραχές ομιλίας κατά τις οποίες υπάρχουν δυσκολίες στην ορθή παραγωγή μιας ομάδας ήχων οι οποίοι δεν έχουν κατακτηθεί ακόμα, αναλογικά της ηλικίας του παιδιού.
Ως εκ τούτου οι ήχοι μπορεί να απαλείφονται, να αντικαθίστανται ή να παραμορφώνονται.
Έτσι, το παιδί χρησιμοποιεί ένα φωνολογικό σύστημα που αντιστοιχεί σε μικρότερης χρονολογικής ηλικίας, για παράδειγμα απλοποιεί συμπλέγματα ήχων
(σπίτι:πίτι), αντικαθιστά ήχους ( σ-θ, δ-β, ρ-λ) ή αντιμεταθέτει συλλαβές μέσα σε λέξεις ( κοτόπουλο-κολότουπο)
Στις φωνολογικές διαταραχές δεν συνυπάρχουν ανατομικά ή νευρολογικά προβλήματα, αλλά παρουσιάζεται πρόβλημα στην αντίληψη και επεξεργασία του φωνολογικού συστήματος, δηλαδή ενώ το παιδί μπορεί να παράγει έναν ήχο, δυσκολεύεται στο να τον διαχωρίσει από κάποιον άλλον παραπλήσιο ήχο (πχ: φ-β) .
Η ανωριμότητα του φωνολογικού συστήματος της γλώσσας οφείλεται συνήθως σε διαταραχές της ακουστικής αντίληψης και διάκρισης, δυσκολίες στην οργάνωση του χρόνου και της αλληλουχίας, ενώ μπορούν να συνυπάρχουν φτωχά περιβαλλοντολογικά ερεθίσματα ή συναισθηματική ωριμότητα.
Στις αρθρωτικές διαταραχές, το παιδί, από πολύ μικρή ηλικία αδυνατεί να εκφέρει κάποιους ήχους της γλώσσας του, ενώ μπορεί να συνυπάρχουν προβλήματα ανατομικά, όπως σχιστίες, ορθοδοντικές ανωμαλίες ή νευρολογικά, οπότε αναφερόμαστε σε δυσαρθρία. Οι αρθρωτικές διαταραχές είναι γενικότερα πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμες από τις φωνολογικές, λόγω των αιτιών που τις προκαλούν.
Γενικότερα, τόσο οι φωνολογικές όσο και οι αρθρωτικές διαταραχές εμφανίζονται συχνότερα στα αγόρια, δεν συνεπάγονται χαμηλή νοημοσύνη ούτε μετέπειτα μαθησιακές δυσκολίες στο σχολείο. Όμως, ενδέχεται , εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα να δημιουργήσουν δυσκολίες στην γραφοφωνολογική ενημερότητα και κατά συνέπεια δυσκολίες στη μάθηση κατά την ένταξη του παιδιού στο εκπαιδευτικό πλαίσιο.
